Hicri altıncı əsr mühəddislərinin tərcümeyi-hallarını oxuduğumda diqqətimi Əbülbərəkat əl-Bağdadinin iki bacısı çəkir. Birincisinin adı Ümmülhəya Həfsədir. Mötəbər və tədqiqatçı ravilərdən olmuşdur. Münziri onun barəsində deyib: “O bizə şəhadətnamə (icazət) verib. Bu şəhadətnaməni o, hicri 608-ci ildə verib”.
Münziriyə dərs demiş bu xanım-alim hicri 612-ci ildə vəfat etmişdir.
Digər bir xanım isə Ümmi-Həbibə əl-İsbəhaniyyə Aişə bint Hafiz Müəmmər ibn əl-Faxir əl-Qərəşiyyə əl-Əbşəmiyyədir. Hafiz əl-Münziri yazır: “O, insanlara hədis danışmışdır. Bizə şəhadətnamə vermişdir. Onu bizim üçün hicri 606-cı ilin Zülqədə ayında İsfahandan yazıb göndərmişdir”.
Bu böyük imam heç bir narahatlıq keçirmədən bildirir ki, fəzilət sahibi qadınlardan savad öyrənib. Bu qadınlar ona şəhadətnamə yazmış, hədis söyləmək icazəsi vermişlər...
Oxucu bir əsrdə yaşamış onlarla alim qadının adları ilə rastlaşır. Bu qadınlar islam araşdırmaları sahəsində söz sahibi olmuşlar...
Hürrət deyə çağırılan Zeynəb bint əş-Şə`raya (hicri 524-615) gəlincə, İbn Xəllikan onun haqqında yazmışdı: “O bizə hicri 610-cu ildə şəhadətnamə yazaraq vermişdir”.
Təəccüblüdür, böyük tarixçi və hədisçilər alim təvazökarlığı və düzgünlüyü ilə qeyd edirlər ki, elmi məşhur qadınlardan öyrənmiş, onların qiymətləndirmə və mötəbərlik şəhadətnamələrinə layiq görülmüşlər!
Ümmətimizə nə baş verib ki, meydan həm elm öyrənən, həm də öyrədən xanımlarsız qalıb? Tariximiz elə əsrlərin şahididir ki, gənc qızların məktəbə getmələri cinayət sayılıb! Məscidlər abid qadınlarsız qalıb, qadınların məscidlərdə namaz qılmaları şər əməl olaraq qəbul edilib!
Ana da olsa, həyat yoldaşı da olsa qadının adını çəkmək qeyri-adi şeyə çevrilib. Qadınlar dünyasına tam sükunət çöküb: qadınların adı ötəri söhbətlərdə belə çəkilməz; hər hansı bir məsələ üçün qadının adı çəkilərsə, danışan şəxs: “Çox üzr istəyirəm, məni qınamayın”, - deyərək üzrxahlıq edər. Mən şəxsən bunu bir neçə ölkədə öz gözlərimlə görmüş, qulaqlarımla eşitmişəm.
Kəndimizdə bir əsrdir ki, qadınlar evdən yalnız bazara alış-veriş üçün çıxırdılar. Tarlaya da əkmək, becərmək, sulamaq və məhsul toplamaq üçün gedirdilər. Məscidlərdə qadınlar heç vaxt gözə dəyməzdilər. Cavanlıqda da, qocalıqda da namazlarını məscidlərdə qılmırdılar. Məscidə getmək onlara qadağan idi. Çünki azdırıcı bir rəvayət buna qərar vermişdi. Məktəbə getmək də qadınlara yasaq olunmuşdu. Çünki korlayıcı bir “hədis”ə görə, savadsız olmaq qadın üçün vacibdir!
İndiki dövrdə dini sahədə işləyənlər arasında elələri vardır ki, qadınları yüz il bundan qabaqkı vəziyyətə qaytarmaq istəyir, haray-həşir salırlar ki: “Bəs, qadın işləyə bilməz, onun əsas işi kişilər(!) doğmaqdır”.
Tariximizin altıncı əsrinə səyahət edək. Qarşımıza Sünnə elmlərinin dərin bilicisi olmuş hədisçi-alim Atikə bint Əbüləla çıxır. O, hədisçi və qiraətşünas-alim, ədib, zahid, hədis elmində gözəl dəsti-xətti və üslubu olmuş Həmədan imamı Hafiz Əbüləla ibn əl-Əttarın qızıdır.
Deyilənə görə, xanım Atikə Əbülvəqt Əbdüləvvəl əs-Səncəridən çoxlu hədis dinləmiş, Həmədandan Bağdada gəlmiş, hədis elmlərini öyrənmişdir...
Mühibbəddin ən-Nəccar yazır:
“Onun barəsində yazılar qələmə almışıq. Allah rəhmət etsin, hicri 609-cu ildə vəfat etdi. Gecə yarısı durdu, dəstəmaz aldı. Hava bərk soyuq idi. Sonra mehrabında namaz qılmağa başladı. Səcdəyə getdiyində vəfat etdi! Allah ondan razı qalsın! Şair də sanki onun barəsində deyib:
Gecənin qaranlığında özü ilə tək qalar
Namaz qılıb Tək və Səməd Allahı çağırardı.
Elə bir abid idi ki, itaəti onda –
Nə bir can, nə də ruh saxladı.
Fatimə bint Sə`d əl-Xeyir əl-Ənsari əl-Əndəlüsi ilə siyahımıza son verək. Hicri 522-ci ildə Çində anadan olmuş, 600-cü ildə Bağdadda vəfat etmişdir. Atasından və Bağdadın digər böyük hədisçilərindən elm öyrənmişdir. Qahirə və Dəməşqdə dərs demişdir. Ondan çox saylı şeyxlər (alimlər) hədis dinləmişlər. Bu şeyxlərin arasında böyük alim Hafiz əl-Münzirinin də müəllimləri olmuşdur. Münziri Fatimə bint Sə`d haqqında deyirdi: “Şeyxlərimiz və yoldaşlarımız ondan hədis dinləmişlər. O bizə şəhadətnamə verib!”
Dediyimiz kimi, atası ilə birlikdə Çindən Bağdada gəlmiş, orada təhsil almışdır. Sonra Dəməşqə getmişdir. Daha sonra Qahirədə qərarlaşmış, vəfat edənədək orada yaşamışdır. Müqtim dağının ətəklərində dəfn edilmişdir.
Fikrimcə, digər ilahiyyatçı, ədib və dilçilərin qəbirləri kimi onun da qəbri silinib-getmişdir...
Faciə bundadır ki, bir qadın elmə xidmət etmək üçün Çindən Qahirəyə gəlir (atası da eyni məqsədlə Əndəlüsdən Müsəlman şərqinə gəlmişdi), amma bu, bəziləri üçün fərq etmir. Onlar yaşadığımız bu tənəzzül və “qısır” dövrdə aləmə car çəkirlər ki, qadın evdən yalnız iki şey üçün: evlənmək və basdırılmaq üçün çıxmalıdır!
Doğrudan da, dövrlə dövr, sələflə xələf, islamı yaşadan nəsillə onu torpağa gömən nəsil arasında necə də böyük fərq vardır!
| Baxılıb: 694 | Tarix: 
