Yer üzündə nə varsa, hamısını sizin üçün yaradan, sonra səmaya üz tutaraq onu yeddi qat göy halında düzəldib nizama salan Odur (Allahdır)! O, hər şeyi biləndir! (əl-Bəqərə, 29)

Rəbbiniz göyləri və yeri altı gündə xəlq edən, sonra ərşi yaradıb hökmü altına alan (ərşə üz tutan), hər işi yerinə qoyan (səhmana salan) Allahdır. Onun izni olmadan heç bir şəfaət edən ola bilməz. Bu, Rəbbiniz olan Allahdır. Ona ibadət edin. Məgər öyüd-nəsihət qəbul etməyəcəksiniz? (Yunus, 3)

Mələklər də onun (göyün) ətrafında (Allahın əmrinə müntəzir) olacaq və həmin gün (ya Peyğəmbər!) sənin Rəbbinin ərşini onların (başı) üstündə səkkiz mələk daşıyacaqdır! (əl-Haqq, 17)

Görəsən bu ayələrdən sonra Əbu Hüreyrənin (r.a) Peyğəmbərdən (s.ə.s) söylədiyi hədisləri öz ağlına görə şərh edənlər, indi bu ayələri necə şərh edərlər?! Əlbəttə ki, bu onların ağlına görə deyil. Əsl möminlər onlardır ki, bu cür ayələri öz ağlına görə şərh etməzlər, "eşitdik və qəbul etdik" deyərlər.

Hətta bu məsələ barədə rəvayətlər şiə məzhəbinin kitablarında da var. Hətta nəinki var, bəzi şiə alimləri Allahın dünya səmasına qədər enməsi barədə rəvayətləri mütəvatir səviyyəsinə çatdığını qeyd etmişdir.

Rəvayətlər:

1) Əs-Saduq özünün "ət-Tövhid" kitabında Cəfər əs-Sadiqin münafiq və zındıqların üzərinə ihticac etdiyi bir hədisdə, isnadı Hişam bin Həkəmdən rəvayət edilən hədisdə bir zındıqın Əbu Abdullaya (Cəfər əs-Sadiqə) ünvanladığı sual olan hədisdə: "Uca Allahın: "Ər-Rahman ərşin üzərinə istiva etdi" ayəsi barədə sualına Abu Abdulla cavab verərək demişdir: "Uca Allah bu cürə özünü vəsf etmişdir. Həmçinin, ərş Onu daşımaz, məxluqatdan yüksəkdə, ərşin üzərinə istiva etmişdir və ərş Onun üçün, doldurucu (tam əhatə edən) deyildir və ərş Onu əhatə etməz. Lakin, biz deyirik: "O, ərşin daşıyıcısıdır və ərşi tutandır. Biz də, Onun dediyini deyirik: "Onun kürsüsü göyləri və yeri əhatə edir" (Əl-Bəqarə surəsi, 255). Ərş və kürsüdən Onun sabit etdiyini, biz də sabit edirik və ərş və ya kürsüdən Onun doldurucu (tam əhatə edən) olmasını biz də rədd edirik. Əziz və Cəlil olan Allah özünün xəlq etdiyi məkana və ya şeyə yönəlmiş olur ki, xəlq etdiklərinin hamısı Ona möhtacdır.

Sual edən soruşdu ki: "Əllərinizi səmaya qaldırmaqla, ovuclarınızı yerə tərəf tutmaq arasında nə fərq var ki?". Əbu Abdulla (Cəfər əs-Sadiq) (əs) dedi: "Bu, Onun (Allahın) elmində, əhatəsi altında və qüdrətində bərabərdir (yəni, heç bir fərq yoxdur). Lakin, Əziz və Cəlil olan Allah öz övliyalarına (vəlilərinə, dostlarına) və qullarına əllərini səmaya tərəf - ərş istəqamətinə qaldırmağı əmr etmişdir. Çünki, O (Allah) bunu, ruzinin mədəni (mənbəsi) etmişdir. Biz, bununla, Qur`anda və peyğəmbərdən (sas) gələn xəbərlərdə sabit olanları isbat edirik. Necə ki, peyğəmbər (sas) demişdir: "Əllərinizi Əziz və Cəlil Allaha tərəf qaldırın. Bunun üzərində ümmətin bütün firqələri (məzhəbləri) icma etmişlər". Soruşan sual edərək dedi: "Sən: "Onun (Allahın) dünya səmasına endiyinimi?" deyirsən. Əbu Abdulla (Cəfər əs-Sadiq) (əs) dedi: Biz deyirik ki: "Bu barədə gələn rəvayətlər və xəbərlər səhihdir". Bunun üzərinə, soruşan sual edərək dedi: "Əgər, O (Allah dünya səmasına) nazil olursa, məgər, ərşdən ayrılmırmı və Onun ərşdən ayrılması f`eli sifət deyilmi?". Bunun üzərinə, Əbu Abdulla (Cəfər əs-Sadiq) (əs) dedi: "Onun (Allahın) xəlq etdiyi məxluqlarında olan, bir yerdən bir yerə gedərkən, halın dəyişməsi, yorğunluq, kədərlənmək və bir yerdən başqa bir yerə getmək və bir haldan, başqa bir hala keçmək Ondan (Allahdan) deyildir. Çünki, O (Allah), təbarəkə və təaladır və Onda, heç bir hal dəyişikliyi baş verməz və Ona heç bir şey olmaz. Onun (dünya səmasına) nazil olması (enməsi) məxluqun nazil olması kimi deyildir. Hansı ki, bir məkandan başqa bir məkana gedərkən, əvvəlki məkan ondan boşalır (yəni, o, artıq, həmin məkanda olmur). Lakin, Onun (Allahın) dünya səmasına nazil olması, yerdəyişmə və hərəkət ilə deyildir. Necə ki, O (Allah), ərşin üzərində səmanın yeddinci qatında olarkən, həmçinin, dünya səmasında da olur. O (Allah) yalnız, əzəmətindən kəşf (aşkar) edilir, özü istədiyi kimi, övliyalarını (vəlilərini, dostlarını) görür və qüdrətindən istədiyinə kəşf edir (verir). Onun (Allahın) nəzəri həm yaxında olan və həm də uzaqda olan üçün, bərabərdir". (Əs-Saduq "Ət-Tövhid" (Səh. 248). Çap edilmiş nüsxədə, soruşanın axırıncı sorusu yoxdur. Bu: "... O (Allah), dünya səmasına nazil olur?". Bunun üzərinə, Əbu Abdulla (Cəfər əs-Sadiq) (əs) deyir: "Biz deyirik ki: "Bu barədə gələn rəvayətlər və xəbərlər səhihdir ..." hissəsidir. Biz, bunu, Muhəmməd Baqir əl-Məclisinin "Biharul-ənvər" kitabından (3\səh. 331) "kitabut-tövhid" 14-üncü babdan (fəsildən) təsbit etdik).

2) Əl-Kuleyni özünün "əl-Kafi" kitabının "tövhid kitabı"-nda isnadı Muhəmməd bin İsadan olan rəvayətdə demişdir: "Əbul-Həsən Əli bin Muhəmmədə (əs) (bir yazı) yazdım ki: "Ey seyyidim! (burada) bizə rəvayət edirlər ki, bəs, Allah bir yerdə olmaq və başqa bir yerdə olmamaqla ərşin üzərinə, istiva etmişdir və O (Allah), hər gecənin axırıncı yarısında dünya səmasına nazil olur. Rəvayət edilir ki, O (Allah) ərəfə gününün gecəsi (səmadan) nazil olur və sonra da, öz yerinə qayıdır. Bunda, bəzi (elmə) malik olanlar deyirlər ki: "Əgər, O (Allah), bir yerdə olub, başqa bir yerdə olmadığı zaman, artıq, havaya qarışır. Hava yüngül cismdir və Onun (Allahın havaya) qarışması, Onun qədəri ilə hər şeyin ona qarışmasıdır. Bu misala görə, onlar Cəlil və səna sahibi olan Allah necə qarışır?". Buna cavab olaraq, Əbul-Həsən Əli bin Muhəmməd (əs) dedi: "Bunun elmi, Onun (Allahın) nəzdindədir. O, bunun qədərini təyin etmiş və O, nə qədər də qədəri gözəl təyin edəndir. Bil ki, O (Allah), dünya səmasında olduğu zaman, O (Allah) ərşin üzərində olduğu kimidir. Hər şey Onun üçün, -- həm elm olaraq, həm qüdrət olaraq, həm mülk olaraq və həm də, əhatə etmək olaraq bərabərdir". (Əl-Kuleyni "Usul min əl-Kafi" "Kitabut-tövhid", "Babul-hərəkəti vəl-intiqal" 4-üncü hədis (1\səh. 126)

3) Hətta tanınmış təfsir alimi Əllamə Muhamməd Hüseyn Təbətabai öz təfisirində, əl-Mizan fi Təfsir il Quranda belə deyir: "Sonra ərşə çəkildi" ifadəsindən anlaşıldığına görə ərş, varlıq aləmində var olan bir məqamdır, hadisələrin və inkişafın idarəsi bu məqamda toplanır, necə ki ölkənin bütün işləri hökmdarın taxtında toplanır" (Ər-Əraf surəsi, 54-cü ayənin təfsiri).

4) Allah Hüseynin (r. a) qəbrini ziyarət edir, onunla əl ilə görüşür və onunla çarpayıda oturur.("Səhih fəthul abrar”, cild 2, səh. 140; "Dəvətül imamə”, səh. 78: "Mədinətul Məaciz”, cild 3, səh. 460, bab 25, rəvayət 980.)

5) "Allahın yerə imamların qəbirlərini ziyarət etməsi üçün nazil olması (enməsi)”.("Təhzib”, cild 6, səh. 21, bab "fadlu ziyara”: "Füru əl-Kafi”, cild 4, səh. 579-580, bab "əz-ziyara və savabuhə”: Muhyiddin, "Kitabul Məzar”, səh. 30, bab "ziyaratul əmirul muminin” və s.)

Vassalamu alekum va rahmatullahi va barakatuhu!

Topladı: Əli Zülfüqar