ibni Teymiyye selefiyye cereyaninin esas bani ve tesischisi kimi taninmishdir. Teqiyuddin ebul ebbas ehmed ibni ebdul Helim (ibni Teymiyye adi ile meshhurdur) 611-ci hicri ilinde Demeshq yaxinligindaki Herran sheherinde dunyaya gelmish ve 728-ci ilde dunyadan kochmushdur. ibni Teymiyye 7 yashinda iken, monqol-tatar qoshunlari Herran sheherine hemle edib orani dagitdi. Buna gore de o, ailesi ile birlikde Demeshqe kochdu. O, oz tehsilini de Demeshqde basha vurmushdu. ibni Teymiyyenin cavanligi monqollarin muxtelif olkelere qoshun yeriderek muselman sheherlerini dagidib viran qoymasi, her yeri qaret edib qirginlar toretmesi dovrune tesaduf edir. Neql olunmushdur ki, ibni Teymiyyenin ozu monqollarin eleyhine mubarize aparmaq uchun ordu teshkil edilmesinde ve onlarla doyushde muhum rol oynamishdir. O dovrun ictimai-siyasi sheraiti ibni Teymiyyenin ruhiyyesinde ozunemexsus te`sir qoymushdur. Bele ki, islam cemiyyetinde hokm suren qarishiqliq ve herc-mercliklerin sebebini, yadellilerin muselmanlarin muqedderatina hakim olmalarini onlarin arasindaki mezhebi tefriqenin neticesi hesab etmishdi. Buna gore de o, qerara almishdi ki, (oz nezerine gore) Peygember (s) ve sehabelerin dovrunden sonra islam dunyasinda yaranan her nov yenilik ve inkishafla mubarize aparsin. Bu meqsedle o, irfan, sufilik, felsefe ve kelamla chox ciddi mubarizeye bashlamish, sufiler, filosoflar, kelam alimleri ve muxtelif firqeler terefinden ishiqlandirilan butun behsleri bid`et adi ile redd etmishdi. ibni Teymiyye bu behslerin hamisini Peygember (s) dininde xurafat ve azginliq adlandirmish, Qur`ana ve Peygember (s) sunnesine qayitmagi vacib hesab etmishdir. Onun butun islam mezhebleri ile ciddi mubarize aparmasi ekser muselmanlarin, alimlerin ve din rehberlerinin keskin qarshidurmasina sebeb oldu; onunla muasir olan alimlerin ekseriyyeti bu cereyanin qarshisinda ciddi movqe tutdular. chunki, islam alimlerinin ekseriyyetini bid`etchi, onlarin qebul edib tabe olduqlari eqideleri ise bid`et adlandirmaq chox sade qebul edilesi ve goz yumulasi bir ish deyildi… Xususile ibni Teymiyye islamin evvellerinde movcud olan reftar ve adetlerinin choxunu, bashqa sozle, onun da diqqet merkezinde olan saleh seleflerin emellerini, o cumleden, Peygemberin (s) qebrinin ziyaret etmek, O hezrete tevessul etmek ve s. bid`et adlandirildi (bu mesele gelecek dersde arashdirilacaqdir). Neticede ise islam alimlerini, muxtelif firqe ve mezheb bashchilarini bid`etchi adlandirib kafir hesab etdiyine gore bir neche defe muxtelif menteqelerde hebse mehkum olundu. Bu cereyanda ona yalniz bir qrup adam qoshuldu. Onun en meshhur shagirdi ibni Qeyyim Covziyye de onlarin arasinda idi. O Dovrde yashamish alimlerin ibn teymiyye haqqinda soyledikleri fikirler: 1. sheyx Sefiyeddin Hindi Urmevi (H.Q.715). O, esh`eri mektebinin kelam alimlerinden biri ve oz dovrunde esh`eri mezhebinin taninmish shexsiyyeti idi. O, ibni Teymiyyenin eqideleri barede apardigi uzun-uzadi mubahiselerden sonra (bu mubahiselerde e`tirazlara ve shubhelere cavab verirdi) axirda bele demishdi: [Men seni bir sercheye benzedirem ki, tutmaq isteyende, bir budaqdan bashqa bir budaga qachar]. (Yeni, mubahise movzusunu tez-tez deyishir ve bir mesele uzerinde axira qeder dayanib onu tamamlamaqdan imtina edir.)
2. Hafiz shemseddin Mehemmed ibni ehmed Zehebi (H.Q.748) O, ibni Teymiyyeye xitab ederek nesihetamiz mektubda deyirdi: [...Xosh olsun o keslerin halina ki, onun oz eybleri onun bashqalarinda eyb axtarmaqdan saxlayar. Vay o kesin halina ki, camaatin eyblerini axtarmaq onu oz eybini gormekden mehrum eder. Ne vaxta qeder oz gozunde tiri gormeyib ozgelerin gozunde qil axtaracaqsan?! Ne vaxta qeder ozunu, oz nezerlerini ve ifadelerini te`rifleyib alimleri mezemmet edeceksen; camaatin eyblerini arashdiracaqsan?! Halbuki Resuli-ekrem bu ishi qadagan ederek buyurmushdur: [oz olulerinizi yaxshiliqdan bashqa sheyle yad etmeyin.] Meger senin ardicillarinin ekseriyyeti agildan kem, avam, yalanchi ve kutbeyin deyillermi? -Yeqin ki, senin olum vaxtin yaxinlashib... Men guman etmerem ki, sen her hansi bir sozu ve nesiheti qebul edesen. eksine, bu bir vereqin cavabinda bir neche cild kitab yazmaq fikrine dusheceksen. Sene urek yandiran menim kimi bir dost senin haqqinda bele fikirleshirse, onda gor dushmenlerin senin barende ne dushunur! Allaha and olsun, dostlarinin arasinda fasiq, yalanchi, ikiuzlu ve cahil adamlar oldugu kimi, dushmenlerinin arasinda da saleh, agilli ve feziletli shexsiyyetler vardir. elbette, meni ashkar shekilde nifrin etmeyinden, xelvetde ise mektubumdan faydalanmagindan raziyam...]
3. Hafiz Eli ibni ebdul Kafi Sepki; (H.Q.756) O, ibni Teymiyyenin Peygemberi-ekremin (s) ziyaretine sefer etmeyin bid`et olmasi ile elaqedar yazdigi nezeriyyeni redd etmek uchun [shifaus-siqam fi ziyareti xeyril-enam eleyhisselatu vesselam] adli kitab yazmishdir. [Tebeqatush-shafeiyye] kitabi bu eseri yad etmekle, ibni Teymiyyeni bu ishde sehv eden ve sheytani vesveselere duchar olan bir shexs kimi tanitdirir. chunki o, Peygemberin (s) ziyaretine sefer etmeyi inkar etmishdir.... Adlari qeyd olunanlardan bashqa sair alimler de ibni Teymiyyenin baresinde menfi fikirde olmushlar. O cumleden: sheyx shehabuddin Helebi (H.Q.733), Qazil-Quzat Zemelkani (H.Q.733), sheyx Sedruddin Merhel (H.Q.750), sheyxulislam ibni Hecer esqelani (H.Q.852), ebu Mehemmed Yafe`i (H.Q.768), ibni Hecer Heysi (H.Q.973), Molla Eli Tari Henefi (H.Q.1050).
| Baxılıb: 1509 | Tarix: 
