ƏL-HƏMİD (1)– «Heç şübhəsiz ki, Allah Ğani (heç kimsəyə və heç bir şeyə möhtac olmayandır), Həmid (həmd də yalnız Onadır)». (Loğman 26). Qurani Kərimdə 61 yerdə Allaha nisbət edilərək zikr edilmişdir. Həlimi –rahmətullahi aleyhi – deyir ki: «Həmid – edilməyə haqq edən, həmdə layiq olandır. Çünki O, vardı və bütün varlıqları və insanı yoxdan var etdi. Sonra iki üstün neməti ağıl və həyatı insanda topladı. Sonra ona saysız nemətlər verdi və onu bütün varlıqlara üstün etdi. O, halda Ondan başqa kim həmd edilməyə daha layiqdir? Kim Onun qədər həmdə layiq olur? Xeyr, bütün təriflər və həmdlər sadəcə Onadır, başqasına deyildir». Xattabi – rahmətullahi aleyhi –

olması ilə öyünür və yalnız onun həmdə layiq olduğunu bizə bildirir: «Həmd Aləmlərin Rəbbi olan Allahadır». (əl-Fatihə 2). Allah kitabları göndərməklə öyünür: «Həmd olsun o, Allaha ki, Quranı heç bir əyriliyə yol vermədən öz bəndəsinə nazil etdi!». (əl-Kəhf 1). Allah göyləri və yerləri yaratmaqla öyünür: «Həmd göyləri və yerləri yaradan, qaranlıqları və nuru yaradan Allahadır». (əl-Ənam 1). Allah hər bir şeyin sahibi olmaqla və mülkünün qüsursuz olduğu ilə öyünür: «Göylərdə və yerlərdə nə varsa hamısının sahibi olan Allaha həmd olsun». (əs-Səba 1). Onun həmdi bütün zaman və məkanı doldurmuş, bütün əşyaları və sözləri əhatə etmişdir: «Elə isə axşam-səhər Allahı təqdis edib şəninə təriflər deyin! Göylərdə və yerdə həmd yalnız Ona məxsusdur. Gün batanda da, gündüz də Onu təqdis edib şəninə təriflər deyin». (ər-Rum 17,18) .Bütün varlıqlar necə Ona həmd etməsinlər ki? «O, yaratdığı hər şeyi ən gözəl yaradandır». (əs-Səcdə 7). Ona necə həmd etməsinlər ki, Onun əmri ilə var olmuşlar: «Dağlara baxıb onları donmuş zənn edirsən, halbuki onlar bulud keçdiyi kimi keçib gedərlər. Bu hər şeyi bacarıqla, yerli-yerində edən Allahın gördüyü işdir». (ən-Nəml 88). Varlıq aləmindəki ən kiçik parçalar belə Ona həmd edir və həmd edilməsinə şahidlik edərlər: «Yeddi göy, yer və onlarda olan bütün məxluqat Allahı təqdis edir. Elə bir şey yoxdur ki, Allaha tərif deyib ona şükr etməsin, lakin siz onların (dillərini bilmədiyiniz üçün) təqdisini anlamazsınız. Allah həqiqətən həlim və bağışlayandır». (əl-İsra 44). Allahın bütün felləri hikmət, mərhəmət və faydalarla doludur. Onun hər bir feli ədalətdir və gözəldir. Qadağan etdiyi hər bir şey isə pisdir. Bütün varlıq Onundur. Bütün yaxşılıqlar Onun əlindədir. Bütün işlər sonda Ona qayıdacaqdır. Hər şey Ona doğru axmaqdadır. O, bu İsim və Sifətlərilə həmd edilir, övülür və mədh edilir. Allah ən gözəl və mükəmməl sifətlərə sahibdir. Heç bir nöqsanlığı və qüsuru yoxdur. Onun sahib olduğu bu sifətlərin hər biri ən mükəmməl şəkildə həmdə layiqdir. Zatında, sifətlərində, isimlərində və fellərində Ona həmd olunsun. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: «Ey Rəbbimiz! Göylər, yer və hər ikisi arası qədər və bunlardan başqa sənin dilədiyin qədər Sənə həmd olsun»(2). Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: «Ən gözəl zikr Lə İləhə İlləllah, ən gözəl dua isə Əlhəmdulilləh»(3). Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm - buyurdu: «Rukudan qalxarkən: «RABBƏNƏ VƏ LƏKƏL HƏMD – Rəbbimiz! Həmd yalnız Sənədir»(4). Allahın bütün İsimləri gözəldir, pis olanı yoxdur. Onun bütün Sifətləri ən mükəmməl və ən üstündür, heç bir nöqsanlıq və qüsur yoxdur. Bütün fellərində hikmət vardır, hikmətsiz və faydasız heç bir feli yoxdur. Göylərdə və yerdəki ən gözəl örnəklər Ona aiddir. O, üstün və hikmət sahibidir. Nəyi, harada, necə edəcəyini ən gözəl bilən Odur. Heç bir bənzəri yoxdur. Kamillik Sifətlərinin ziddi yoxdur. Həyatın ziddi olan ölüm Onda yoxdur. Qayyumun ziddi olan qəflət, yanılma, yatmaq, mürgü Onda əsla yoxdur. Allah elm sahibidir. Bunun zidd olan, unutma və buna bənzər şeylər Onda yoxdur. O, tam güc və qüdrət sahibidir. Ziddi olan acizlik, yorğunluq, taqətsizlik Onda yoxdur. O, kəsinliklə heç kəsə möhtac deyildir. Gücsüzlük, yaradılma və cansızlıq Onun haqqında mümkün olmadığı kimi Onun öyülməməsi və həmd edilməməsi də mümkün deyildir. Bütün həmd və təriflər onadır. Əbu Hureyrə - radiyallahu anhu– rəvayət edir ki, Peyğəmbər –sallallahu aleyhi və səlləm–buyurdu: «Şeytan sizlərdən birinin yanına gələrək ona belə vəsvəsə verə bilər: «Bu şeyi kim yaradıb? «Filan şeyi kim yaradıb?», sonda isə: «Bəs onda Allahı kim yaradıb?» deyər. Əgər vəsvəsələr bu həddə çatsa qoy o, kimsə Allaha sığınsın»(5).