həsbiyə-l-lahu lə iləhə illə huva, aleyhi təvakkəltu va huva rabbu-l-arşı-l-azım.

kim səhər və axşam 7 dəfə bunu deyərsə, bütün dünya və axirət işlərində Allah onun üçün kifayətdir.

Uca Allah buyurur: «(Ya Rəsulum!) Sən (əsgərlərin) içərisində olub onlara namaz qıldırdığın zaman onlardan bir dəstə sailahlarını (özlərilə) götürsünlər. Səcdə edən zaman digər dəstə arxanızda olsun. Sonra (namaz qılmamış) o biri dəstə öz ehtiyat vasitələrini və silahlarını götürərək gəlib səninlə birlikdə namaz qılsın!...»[1].

Qorxu namazını qılmaq qaydası:
Xəttabi deyir: Qorxu namazı bir neçə növdür. Belə ki, Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) onları müxtəlif vaxtlarda və namaz üçün daha əlverişli və düşməndən daha yaxşı qorunmaqdan ötrü başqa-başqa qaydada qılmışdır. Bu namazın müxtəlif cür qılınmasına baxmayaraq, mənası birdir.[2]
1. İbn Ömər deyir ki, «bir dəfə Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) qorxu namazı qıldırırdı. O ilk olaraq bir dəstəylə bir rükət qıldı, digər dəstə isə düşmənin qarşısında dayanmışdı. Sonra namaz qılan dəstə gedib digər dəstənin yerində düşmənlə üz-üzə dayandılar. Döyüşdə olan dəstə gəldi və Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) onlarla da bir rükət qıldı. Beləliklə Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) salam verib namazı bitirdi. Sonra hər iki dəstə namazın qalan bir rükətini qəza etdilər»[3].
2. Səhl ibn Əbu Xeysəmə deyir ki, «Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) səhabələrinə qorxu namazı qıldırırdı. O səhabələri arxasında iki səfə düzmüşdü. Arxasında olan birinci səfə bir rükət qıldırdı. Sonra ayağa qalxıb lap arxada olanların bir rükət qılmalarını gözlədi. Sonra lap arxada olanlar irəli, irəlidə olanlar isə arxaya keçdilər. Sonra irəliyə keçən dəstəyə də bir rükət qıldırdı və arxaya keçən dəstə bir rükət də qılana qədər oturdu, sonra salam verib namazı bitirdi»[4].
Cabir ibn Abdullah deyir ki, mən Peyğəmbərlə (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) qorxu namazı qılmışam. «O bizi iki səfə düzdü. Səf Peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) arxasında dayanmışdı. Düşmən isə bizimlə qiblə arasında idi. Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) təkbir etdi və hamımız onunla birlikdə təkbir etdik. Sonra rüku etdi və hamımız onunla rüku etdik. Sonra rükudan qalxdı və hamımız rükudan qalxdıq. Sonra o və arxasında olan ilk səf səcdəyə getdi, axırıncı səf isə düşmənin qarşısında dayanırdı. Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) səcdəni bitirdikdən sonra arxasındakı birinci səf də səcdədən qalxdı. Sonra dərhal ikinci səf səcdə etdi və qalxdı. Sonra arxadakı səf önə, öndəki səf isə arxaya keçdi. Sonra Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) rüku etdi və hamımız da onunla rüku etdik. Sonra rükudan qalxdı və hamımız onunla bərabər rükudan qalxdıq. Sonra o və birinci rükətdə arxada, hazırda isə öndə dayanan səf səcdəyə getdilər. Bu zaman axırıncı səf düşmənin qarşısında dayanırdı. Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) və arxasındakı səf səcdəni bitirdikdən sonra, lap arxada dayanan səf səcdə etdi. Sonra Peyğəmbər (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) salam verdi və biz də salam verdik[5].

[1] ən-Nisa: 102.
[2] Nəvəvi, Müslimin şərhi: 6/ 126.
[3] Buxari: 2/ 429/ № 942. Müslim: 1/ 573/ № 839. Rəvayətin bu mətni onundur. Əbu Davud: 4/ 118/ № 1230. Tirmizi: 2/ 39/ № 561. Nəsai: 3/ 171.
[4] Müslim: 1/ 575/ № 841. Buxari: 7/ 422/ № 4131. Onun rəvayətinə oxşar. Nəsai: 3/ 170. Tirmizi: 2/ 40/ № 562.
[5] Hədis səhihdir. Səhih Sünən Nəsai: № 1456. Müslim: 1/ 574/ № 840. Rəvayətin bu mətni onundur. Nəsai: 3/ 175.

Şeytan görünmeyen ve nereden geleceği bilinmeyen bir düşman olduğundan, onun desise ve vesveselerinden Allah’a sığınmak, bizim gibi aciz kullar için oldukça önemli bir husustur.

İnsan için şeytanın kendisinden kurtuluş yoktur. Kurtulmak demek imtihan sırrının kalkması demektir ki, bu da yaratılış hikmetimize zıt bir durumdur. Bundan dolayı şeytan hayatı boyunca ona musallat olur, vesvese vermeye çalışır.

Resûl-i Ekrem (sav) bu hususta: "Sizden herbirinizin bir şeytanı vardır" buyurmuşlardır.

Mü'min için şeytantan kurtuluş bulunmamakla beraber, onu kendinden uzaklaştırmak ve zayıflatmak için çareler vardır. Resûl-i Ekrem (sav): "Yolculukta insan devesini zayıflattığı gibi, mü'min de şeytanını zayıflatabilir" buyurmuştur.

Şeytanın vesvesesi, Allah'ı anmak ve O'ndan yardım dilemekle giderilir. Felâk sûresinin tefsirinde Mücahid der ki: "Hannas olan Şeytan kalbe yerleşir. Allah'ı zikrettiği vakit toparlanıp kaçar, kalp gaflete dalınca yeniden faaliyete geçer. Âdeta karanlık ile aydınlığın çarpışması gibi çarpışıp dururlar. Aydınlığın gelmesiyle karanlığın gitmesi gibi, Allah'ı hatırlamakla Şeytan uzaklaşır. Bu sırra işareten Kur'an'da: "Şeytan onlara galebe çaldı da, Allah'ı zikri onlara unutturdu" (Mücadele, 19) buyrulmuştur."

Ebu Hüreyre anlatıyor:

"Bir gün bir mü'minin şeytanı ile bir kâfirin şeytanı karşılaşırlar. Kâfirin şeytanı yağlı, semiz, parlak ve temizdir. Mü'minin şeytanı ise, zayıf, pis, kirli ve çıplaktır. Kâfirin şeytanı, mü'minin şeytanına:
— Bu ne hâl? diye sorar. Mü'minin şeytanı:
— Ne yapayım, bir adama düştüm ki, adam yiyeceği zaman besmeleyi okur, ben aç kalırım. İçeceği zaman besmeleyi okur, ben susuz kalırım. Giydiği zaman elbiseyi besmele ile giyer, çıplak kalırım. Temizlendiği zaman besmele ile temizlenir, ben de pis kalırım, der. Bunun üzerine kâfirin şeytanı da:
— Ben öyle bir adam ile arkadaşım ki bunlardan hiçbirisine besmele getirmez. Yemesinde, içmesinde ve giymesinde ben kendisine ortak olurum, der." (Gazalî, İhyâ, III).

Şeytanın şerrinden Allah'a sığınmayla alakalı Kur'an-ı Kerim' de pekçok ayetler bulunmaktadır.

İşte bu konudaki ayetlerden bazıları:

“Eğer şeytanın fitlemesi seni dürterse hemen Allah'a sığın. Çünkü O, işitendir, bilendir.” (7:200);

“Ve de ki: Rabbim! Şeytanların kışkırtmalarından sana sığınırım! Onların yanımda bulunmalarından da sana sığınırım, Rabbim!” (23:97-98.)

Bu ayetlerde şeytanın, özellikle ibadet esnasında insana gizlice sokulup vesvese vereceğine ve kışkırtarak hayırlı işlerden alıkoyup günaha sevk edebileceğine işaret edilmektedir.

Özellikle Kuran okumaya başlandığı zaman insanın aklını, fikrini dağıtıp okuduğu Kurandan etkilenmesini önlemek için çeşitli vesveseler ortaya atan, hatta “böyle Kuran okunmaz” dedirterek, Kuran okumaktan vazgeçirmek ister. Onunbütün bu oyunlarına karşı da yine Allah’a sığınmamız isteniyor:

“Kur'an okuduğun zaman o kovulmuş şeytandan Allah'a sığın!” (Nahl, 16/98.)

Burada istenen şey, Kuran okumaya başlamayacağımız zaman “Euzü billahi mine’ş-şeytan’ir-racim” diyerek, önce “Allah’ın rahmetinden uzaklaştırılmış ve cennetten kovulmuş şeytandan Allah’a sığınırım” duasını okumaktır.

Özellikle ilim tahsil etmek ve ibadet yapmak isteyenler şeytanın tasallutuna karşı Allah’a sığınmalıdır. Ancak bu yolla o sinsi düşmanın şerrinden korunabilirler.

“Eğer şeytandan gelen kötü bir düşünce seni dürtecek olursa, hemen Allah'a sığın. Çünkü O, işiten, bilendir.” (Fussılet, 41/36)

Şeytani düşüncelerin sınıfı ve sınırı yoktur. O her şeye karışmak, her şeyi bulandırmak ister ve kendisine uyduğumuz şeyler küçük de olsa bunlardan memnun olur. Çünkü onun ileriye dönük yatırımları vardır ve bunun daha büyüklerini yaptırmayı planladığı için önce ufaktan ufağa bizleri yoklar. Birinci günahı işlettiği zaman büyük bir zafer kazanmış gibi sevinerek çığlık atar. Zira şeytanın çağırdığı birinci basamağa çıkan ikinciye daha kolay ve daha rahat çıkacaktır.

Şeytandan Allah’a sığınmak, sadece normal insanlara mahsus bir şey değildir. Ondan Peygamberler, veliler ve salih kimseler de Allah’a sığınmışlar, dua ederek onun rahmet kapısını çalmışlardır. Zaten Kuran-ı Kerimde;

“De ki: Duanız olmasa, Rabbim size ne diye değer versin?” (25:77);

“Bana dua edin, kabul edeyim. Çünkü bana ibadeti bırakıp büyüklük taslayanlar aşağılanarak cehenneme gireceklerdir.” (40:60.);

“El açıp yalvarmaya lâyık olan ancak Odur. Onun dışında el açıp dua ettikleri onların isteklerini hiçbir şeyle karşılamazlar. Onlar ancak ağzına gelsin diye suya doğru iki avucunu açan kimse gibidir. Halbuki (suyu ağzına götürmedikçe) su onun ağzına girecek değildir. Kâfirlerin duası kuşkusuz hedefini şaşırmıştır.” (13:14)

ayetleriyle müminler Allah’a dua etmeye ve ona sığınmaya davet edilmişlerdir. Şu da unutulmamalıdır ki, “Rızasını kazanmak için, korkarak ve umarak, gizlice, haddi aşmadan, darlık ve bolluk zamanlarında” (1) Allah’a dua etmek bizim için bir görevdir ve bunu Rabbimiz bizden istiyor. Zira dua, aynı zamanda bir ibadettir.

(1) Bakınız: Ra’d, 7/55-56; Ra’d, 7/205-206; Kehf, 18/28; Secde, 32/16.

Dua, Allah’a yalvararak muradını istemektir. Allahü teâlâ, dua edeni sever, dua etmeyene gazap eder. Dua müminin silahı, dinin temel direklerinden biridir. Yerleri, gökleri aydınlatan nurdur. Dua, gelmiş olan belaları giderir. Gelmemiş olanların da gelmelerine mani olur. Allahü teâlâ, (Bana halis kalb ile dua ediniz! Böyle duaları kabul ederim) buyurdu. Bunun için, dua etmek, namaz, oruç gibi ibadettir. Yine (Bana ibadet yapmak istemeyenleri, zelil ve hakir yapar, Cehenneme atarım) buyuruyor. [Mü'min 60]

Allahü teâlâ, herşeyi sebep ile yaratmakta, nimetlerini sebeplerin arkasından göndermektedir. Zararları, dertleri def için ve faydalı şeyleri vermek için de, dua etmeyi sebep yapmıştır. Hadis-i şeriflerde buyuruldu ki:

(Dua, ibadetin aslı ve özüdür. Allah katında duadan makbul bir şey yoktur. Dua 70 türlü kazayı önler. Ömrün bereketini artırır.) [Tirmizi]

(Dua eden, üç şeyden hali değildir: Ya günahı affolur veya hemen hayırlı karşılığını görür, Yahut ahirette mükafatını bulur.) [Deylemi]

(Rabbiniz, elbette haya ve kerem sahibidir. Kulları ellerini kaldırıp bir şey istedikleri zaman, onların ellerini boş çevirmekten haya eder.) [Ebu Davud]

(Dua, müminin silahıdır.) [İbni Ebiddünya]

(Allahü teâlâ dua etmeyene gazap eder.) [İbni Mace]

(Dua belayı önler.) [Deylemi]

Əbu Hüreyrə (r.a.) Peyğəmbərin (s.a.v.) belə buyurduğunu eşitmişdir: "Əgər sizlərdən birinin evinin qarşısından çay axarsa və həmin adam orada hər gün beş dəfə çimərsə onun bədənində çirkdən bir əsər-əlamət qalarmı? Səhabələr: "xeyr, onun bədənində çirkindən heç bir əsər-əlamət qalmaz" deyərək, cavab verdilər. Peyğəmbər (s.a.v.) buyurdu: "Beş vaxt namaz da belədir. Allah bu namazlar ilə günahları yuyur" (Buxari).
Ummu Həbibə Peyğəmbərin (s.a.v.) belə buyurduğunu rəvayət edərək deyir: "Kim gün ərzində on iki rükət sünnə (könüllü) namaz qılarsa cənnətdə onun üçün ev tikilər" (Müslim).

Müsəlman qardaş və bacılar! Namaz əhəmiyyətli bir ibadətdir. O, Islamın ikinci əsasıdır. Onu layiqincə, vatlı-vaxtında yerinə yetirmək lazımdır. Namazın hərəkətləri, edilən səhvlər haqda eşitdiyimiz çoxsaylı suallara cavab olaraq sizlərə namazın hərəkətləri haqda qısa da olsa məlumat vermək istəyirik.

Namazın şərtləri: Namazın doğru olması üçün bu şərtlər tamamlanmalıdır.

1. Namaz vaxtının daxil olması. Hər bir namazın öz vaxtı vardır və Allah bizə bu müəyyən vaxtlarda, gün ərzində beş vaxt namaz qılmağı əmr etmişdir.
2. Övrət yerini (ayıb yerlərini) örtmək. Kişinin övrəti göbəkdən dizə qədərdir. Qadının bütün bədəni övrətdir. Yalnız üz və əl müstəsnadır.
3. Nəcasətdən uzaq olmaq. Namaz qılmaq istəyən adam bütün nəcasət və natəmizliklərdən təmizlənməli və pak olmalıdır. Onun paltarı və namaz qıldığı yer təmiz olmalıdır.
4. Qibləyə, Kəbəyə tərəf yönəlmək.
5. Niyyət etmək. Niyyət qəlbdə olur. Onu dil ilə demək bidətdir. Beləliklə namaza dayanan müsəlman niyyəti qəlbində etməli və bu niyyət namaz boyunca davam etməlidir.

Namazda olan söz və hərəkətlər üç qismdir: rüknlər, vacibatlar və sünnələr.

Namazın rüknünü bilərəkdən və ya unudaraq tərk edənin namazı və ya həmin rükəti batildir. Edilməyən rükn yenisi ilə tamamlanmalıdır.

Vacibatları bilərəkdən tərk edənin namazı batil, səhvən tərk edənin namazı isə batil olmur və bunun əvəzinə səhv səcdəsi etmək kifayətdir.

Namazın sünnələrini bilərəkdən və ya səhvən tərk edənin namazı hər iki halda doğrudur. Amma namazda naqislik olur.

Peyğəmbər (s.a.v.) rüknləri, vacibatları və sünnələri yerinə yetirərək kamil namaz qılmışdır.

Namazın 14 rüknü vardır, onlar:
1. Fərz namazı qılmaq üçün qiyamda durmaq.
2. Təkbirətul ehram. Yəni namaza başlayarkən "Allahu əkbər" demək.
3. Fatihə surəsini oxumaq.
4. Hər rükətdə rüku etmək.
5. Rükudan qalxmaq.
6. Sonra qamətini düz tutmaqla rükudan əvvəlki vəziyyətə qayıtmaq.
7. Səcdə etmək.
8. Səcdədən qalxmaq və iki səcdə arasında oturmaq.
9. Deyilən bütün əməllərdə tələsməmək və onları lazımınca etmək.
10. Sonuncu təşəhhüd.
11. Sonuncu təşəhhüd "Ət-təhiyyatu vas-salavatu..." üçün oturmaq.
12. Sonuncu təşəhhüddə salavatı "Allahummə salli alə..." oxumaq.
13. Rüknləri deyilən tərtiblə etmək.
14. Salam "Əssalamu aleykum" vermək.

Hörmətli oxucu! Namazın rüknlərini yerinə yetirməyən adamın namazı batildir. Ona görə də rüknü tərk etdikdə onu tamamlamaq lazımdır.

Namazın vacibatları səkkizdir, onlar:

1. Təkbirətul ehramdan başqa bütün təkbirlər vacibdir.
2. Rükudan qalxarkən "Səmiəllahu limən həmidəh" demək.
3. Rükudan qalxdıqdan sonra "Rəbbənə və ləkəl həmd" demək.
4. Rükuda bir dəfə "Sübhanə rəbbiyəl azim" demək.
5. Səcdədə bir dəfə "Sübhanə rəbbiyəl ələ" demək.
6. İki səcdə arasında bir dəfə "Rəbbiğfirli" demək.
7. Üçrükətli və ya dördrükətli namazlarda birinci təşəhhüdü "Ət-təhiyyatu vas-salavatu..." demək.
8. Birinci təşəhhüd üçün oturmaq.

Namazın vacibatlarını bilərəkdən tərk edənin namazı batil sayılır. Səhvən tərk edənin namazı isə doğrudur. Lakin bunun əvəzinə səhv səcdəsi etmək kifayətdir.

Namazın sünnələri:

Namazın sünnələrini tərk etməklə namaz batil olmur. Onlar iki qismdir, sözlü və feli.

Namazın sözlü sünnələri çoxdur. Məsələn, Istiftah duası "Sübhanəkə Allahummə və bihəmdikə...", Istiazə "əuzu billəhi minə-ş-eytanir rəcim", bismilləh və amin demək. İlk iki rükətlərdə fatihədən sonra başqa sürə oxumaq. Rükudan qalxdıqdan sonra "Milu-s-əmavati və milul ardi və milu mə şitə min şeyin bədu"nu oxumaq. Rüku, səcdə və səcdəarası zikrləri bir dəfədən artıq demək. Sonuncu təşəhhüddə salavatdan sonra edilən duaları oxumaq.

Namazın feli sünnələri bunlardır: Təkbirətul ehramı deyərkən, rükuya gedərkən və rükudan qalxarkən əlləri qaldırmaq. Sağ əli sol əlin üzərinə və sinəyə qoymaq. Səcdə yerinə baxmaq. Rüku edərkən əlləri dizlərə qoymaq, onurğa sümüyünü düz tutmaq, başı və bədəni orta vəziyyətdə saxlamaq. Səcdə edərkən qarını baldırlardan, baldırları da topuqlardan aralı tutmaq və s. Deyilən bu əməllər sünnədəndir və bunları etməyin savabı çoxdur. Tərk edən adam isə günah qazanmır.

Səhv səcdəsi: namazda sonuncu təşəhhüdü oxuduqdan sonra, salamdan öncə və ya sonra, tərk olunan və ya artıq edilən hərəkətin əvəzinə iki dəfə səcdə etməkdir

1. Allahın əmrini yerinə yetirmiş olursan.
2. Bir salavat dedikdə on salavat sənə deyilir.

3. Qiyamət günü Peyğəmbərin (Allahın ona salavat və salamı olsun) şəfaətinə nail olursan.

4. İnsanın daimi olaraq, Peyğəmbəri (Allahın ona salavat və salamı olsun) sevməsinə səbəbdir.