Şeytan her insanın heyatı boyunca minlerce defe qarşılaşacağı en böyük düşmenidir. Düşmendir çünki, insana göre Allah qatındakı meqamını idirmişdir. Yer üzünde olmasının tek sebebi de insanları aldatmaq üçün Allahdan aldığı icazedir. Qiyamete qeder, bu minvalla çox insanı cehennem alovuna sürükleyecek, bunu etmek üçün her cür yoldan istifade edecek. Bu meqsedle şeytan, insanları her an gözleyir (Araf Suresi, 27), insana zerer vere bilen planlar ve oyunlar hazırlayır. Çox adam şeytanın ne qeder böyük bir tehlüke olduğunu bilmir. Şeytan bu insanların fikirlerine göre, uzaq, hetta xeyalı bir varlıqdır. Onlara göre yalnız çox böyük pislikler eden, vehşi, cani adamlar şeytana uyurlar. Özlerini ve özleri kimi normal insanları temiz qelbli görürler. Ancaq herden edilen kiçik xetalar üçün "şeytana uydum" deyilir.
Hansı ki, bu qeflet, insanın heyatı boyu edebileceyi en böyük xetalardan biridir. Çünki şeytan, imen eden kiçik bir qrupdan başqa insanların hamısını öz tesiri altına almışdır. Bu insanlar bilmeden en böyük düşmenleri olan şeytanın istediyi heyatı yaşayır ve onun ardınca cehenneme gedirler. Hansı ki, insanların etmeli olduqları, şeytanı çox yaxşı tanımaq ve onu düşmen olaraq bilmekdir. Allah bunu insanlara Fadir Suresi'nde emr etmişdir:
Doğrusu budur ki, şeytan sizin düşmeninizdir, ele ise siz de onu düşmen hesab edin... (Fadir Suresi, 6)
Şeytanın tanımaq, onu bir düşmen olduğunu qavramaq insanı qurtuluşa aparan addımlardan biridir. Bunun üçün evvelce şeytanın xüsusiyyetlerini, daha sonra da işletdiyi üsulları bilmek lazımdır. Quran ayetlerinin çoxunda ayrıca bidirilen bu xüsusiyyetler aşağıdakı kimidir:
Hiyleger ve Yalançıdır
Şeytan, insanları doğru yoldan ayırmaq üçün evvelce doğruları örtür. Bunun en yaxşı yolu ise hiylegercesine yalan danışaraq insanları aldatmaqdır. Yalan vasitesile, saxta ve boş vedler vererek insanları öz terefine çekmeye çalışır. Daha yaxşı sosyal status, daha çox pul, daha çox cinsiyyetlilik, daha rahat bir heyat, hetta axiretde daha yüksek zirve bele ved edir. Ancaq yalan danışdığı ve boş vedler etdityini axiretde özü etiraf edecek:
İş hökme bağlanıb-qurtardıqda, şeytan deyecek ki: "Eslinde, Allah, size doğru olan ve'di ved etdi, men de size ved etdim, ancaq size yalan danışdım…(İbrahim Suresi, 22)
ancaq bu etiraf ancaq dünya heyatı qurtardıqdan sonra, şeytan ve dostları qiyamet günü heşr edildikleri zaman olacaq. Elbette bu doğrunu öyrenmek şeytanın dostlarına heç bir fayda vermez. Hamısı tarix boyu şeytana tabe olan diger insanlarla birlikde cehenneme girerler.
İtaetden Çıxmış, Hörmetsiz ve Nankordur
Şeytan özünü yoxdan yaradan ve sahib olduğu bütün xüsusiyyetleri veren Allaha qarşı böyük bir nankorluq içindedir. (İsra Suresi, 27) Bu nankorluqla, bilmemezlik ederek öz yaradıcısına qarşı çıxmış ve itaetden çıxmışdır.
Azğın ve Kaypakdır
Şeytanın diqqet çeken başqa xüsusiyyeti de hem azğın, hem de kaypak (Hac Suresi, 3) olmasıdır.
İnananlar Üçün Hiyleleri Çox Zeifdir
Şeytanın iman edenlere qarşı qurduğu teleler ve hiyleler xaricden xaricden güclü görsense de bu eslinde bir aldanışdır. Çünki eslinde şeytanın hiyleleri zeifdir ve mehve mehkumdur:
İman edenler Allah yolunda döyüşürler; inkar edenler ise şeytan yolunda döyüşürler, ele ise şeytanın dostlarıyla döyüşün. Şübhesiz ki, şeytanın hiyleleri çox zeifdir. (Nisa Suresi, 76)
Gücü Ancaq Çağırmağa Çatır
Şeytanın insan üzerinde zorlayan bir gücü yoxdur. O ancaq insanları devet edir. Bu devete uyan insanın özüdür. Yeni insan bir vicdansızlıq etdikde, bunun cavabdehliyini şeytana yükleye bilmez. Esl qınamalı olduğu şeytana tabe olan nefsidir. Şeytan bunu axiretde özünü günahlandıran inkar edenlere qarşı bele bildirecek:
...Menim size qarşı zorlayan bir gücüm yox idi, ancaq sizi çağırdım, siz de mene qulaq asdınız. Ele ise meni qınamayın, siz özünüzü qınayın. (İbrahim Suresi, 22)
İnsanların Düşmenidir
Şeytanın insanın baş düşmeni olduğu ayetlerin çoxunda bildirilmişdir. (En'am Suresi 142, Kehf Suresi 50, Yasin Suresi 60) Çünki şeytanın insana vermek istediyi zerer, yer üzünde heç kimin vere bilmeyeceyi qeder böyükdür. Şeytan insanın cehennemde ebedi yanmasını isteyir. Buna göre de insanın en böyük düşmenidir. Bu heqiqet ayetlerde bildirilir:
Ey insanlar, yer üzünde olan şeyleri halal ve temiz olaraq yeyin ve şeytanın addımlarını izlemeyin. Eslinde o, sizin üçün esl bir düşmendir. (Beqere Suresi, 168)
Çünki şeytan, insanın esl düşmenidir. (Yusuf Suresi, 5)
Elinden Yaxşılıq ve Xeyir Gelmir
Varlığını insana zerer ve sıxıntı vermeye hesr etmiş şeytan, insanlar üçün heç bir xeyir ve yaxşılıq etmir. Şeytanın bu xüsusiyyeti ayetlerde de "her xeyirden elaqesi kesilmiş" (Nisa Suresi, 117) olaraq bildirilmişdir.
İnsanlar Üzerinde Pislikdir
Şeytanın insan üzerindeki tesiri, Quran'da "pislik" olaraq bildirilir:
...Sizi özüyle tertemiz qılmaq, sizden şeytanın pisliklerini aparmaq, qelblerinizin üstünde (etibar ve qerarlılıq duyğusunu) güclendirmek ve bununla ayaqlarınızı (erz üzerinde) sağlamlaşdırmaq üçün size göyden su endirirdi. (Enfal Suresi, 11)
Allah Qatından Qovulmuşdur
Şeytan itaetsizliyi ve nankorluğuna göre Allah qatından alçaldılıb ve söyülüb qovulmuşdur. Onsuzda "şeytan" sözü qovulmuşluq menasına gelir. Şeytanın bu xüsusiyyeti El-i İmran Suresi 36, Tekvir Suresi 25 ve Hicr Suresi 17 ayetlerinde bildirilmişdir.
