Allah İslam dinindəki ilahi üçün istifadə olunan əsas addır və bu adın Allahın bütün sifətlərinin bərabərində qəbul olunur.

1.Allah
2.Rəhman: Əsirgəyici, bütün məxluqatına rəhmətiyle məlum edən (dünyada).
3.Rəhim: Bağışlayıcı, sevdiklərinə və möminlərə mərhəmət edən (axirətdə).
4.Məlik: Mülkün sahibi, mülk və səltənəti davamlı olan.
5.Kuddüs: Hər cürə əksiklik və ayıblardan münəzzəh olan.
6.Salam: Hər çeşit afət və kədərlərdən əmin olan.
7.Mömin: Qullarına əhəmiyyət verən. Özünün ve peyğəmbərlərinin doğruluğunu ortaya qoyan, qullarına elədiyi vədinde sadıq.
8.Müheymin: Səltənəti haqqında dilədiyi kimi təsəvvür edən, hər şeyi göz edib qoruyan.
9.Əziz: İzzət sahibi, məğlub edilməsi imkansız olan, hər şeyə qalib olan.
10.Cabbar: Əzəmət və qüdrət sahibi, istediyini mütləq edən,dilədiyinə müqtədir olan.
11.Mütəkəbbir: Ululuq sahibi, hər şeydə və hər hadisədə böyüklüyünü göstərən.
12.Halık: Hər şeyin varlığını və keçirəcəyi halları təkdir edən, yaradan, yoxdan var edən böyüklükde tayı olmayan.
13.Bari: Hər şeyin aza və cihazını bir-birinə uyğun yaradan.
14.Musəvvir: Surət verən, hər şeyə bir şəkil və xüsusiyyet verən.
15.Qaffar: Qullarının günahını örtən, məğfirəti çox, günahları bağışlayan.
16.Qəhhar: Hər şeyə, hər istədiyini edəcək surətə, qalib və hakim.
17.Vahhab: Çox ehsan edən, çeşid-çeşid nemətləri daima bağışlayan.
18.Rəzzaq: Bütün məxluqatın ruzisini verən və ehtiyalarını ödəyən.
19.Fəttah: Hər cürə müşkülləri açan və asanlaşdıran, darlıqdan qurtaran.
20.Alim: Hər şeyi ən ince nöqtəsinə qədər bilən, elmi əzəli və əbədi olan.
21.Qabiz: İstədiyinə darlıq verən, sıxan, daraldan.
22.Basit: İstədiyinə bolluq verən, açan, genişlədən.
23.Hafıd: Yuxarıdan aşağıya endirən, alçaldan, dərəcələri salan.
24.Rafi: Yuxarı qaldıran, yüksəlden, dərəcələri yüksəldən.
25.Muiz: İzzət verən, əziz qılan.
26.Müzil: Zillətə düşürən, xar, zəlil edən.
27.Səmi: Hər şeyi eşidən.
28.Bəsir: Hər şeyi görən.
29.Həkim: Hikmət sahibi olan, elədiyi hər işde hikməti göz edən, hökm edən.
30.Ədl: Son dərəcə ədalətli olan.
31.Lətif: Ən incə işlərin bütün incəliklərini bilən, lütf və ehsan sahibi olan.
32.Xabir: Hər şeyi iç üzünden,gizli tərəfındən xəberdar olan.
33.Həlim: Yumuşaq davranan, helmi çox olan.
34.Əzim: Ən əzəmətli olan.
35.Qafur: Çox bağışlayan.
36.Şəkur: Özünün rızası üçün edilən əməlləri daha ziyadəsi ile qarşılayan.
37.Əliyy: Çok ulu.
38.Kəbir: Yetərincə böyük.
39.Hafiz: Edilən işləri bütün təfsilatıyla hifzedən, hər şeyi bağışlayan ve beladan qoruyan.
40.Mukit: Bilən, təyin edən. Hər yaradılmışın riskini verən.
41.Hasib: Ən sürətli hesablayan. Hərkəsin həyatı boyunca elediklərinin bütün təfərrüatıyla hesabını yaxşı bilən. Məxluqatına kafi olan.
42.Cəlil: Əzəmət sahibi olan, ululuq sahibi olan.
43.Kərim: Çox ikram edən, kəramət sahibi.
44.Raqib: Bütün varlıqlar və bütün işlər mürəkkəbəsi altında olan.
45.Mucib: Özünə yalvaranların istəklərini verən, duaları qəbul edən.
46.Vasi: Lütfü bol olan.
47.Hakim: Əmirləri, kəlamı və bütün işləri hikmətli, hikmət sahibi olan.
48.Vədud: Yaxşı qullarını sevən, rızasına endirən və sevilməyə layıq olan.
49.Məcid: Şanı, şərəfi çox üstün olan.
50.Bais: Ölüləri dirildən, qəbirlərdən çıxaran.
51.Şəhid: Hər zaman və hər yerdə hazır və nazir olan, hər şeyə şahid olan.
52.Haqq: Vacibul vücud olan, varlığı heç dəyişmədən duran.
53.Vəkil: Təvəkkül sahiblərinin işini düzəldib onlardan daha yaxşı təmin edən.
54.Qavi: Yetərincə qüvvətli.
55.Mətin: Yetərincə güclü.
56.Vəli: Seçkin qullarının dostu.
57.Həmid: Ancaq özünə həmd edilən, bütün varlığın diliyle deyilen.
58.Muhsin: Namütənahı da olsa, bir-bir hər şeyin sayını bilən.
59.Mübdi: Məxluqatı maddəsiz və örnəksiz olaraq başdan yaradan.
60.Muid: Yaradılmışları yox etdikdən sonra təkrar yaradan.
61.Muhyi: Əhya edən, dirildən, can bağışlayan, sağlıq verən.
62.Mumit: Canlı, bir məxluqatın ölümünü yaradan,öldürən.
63.Hayy: Diri, tam və mükəmməl mənasıyla həyat sahibi.
64.Qəyyum: Yaratdıqlarının işini çevirən hər işlənəni bilən, əvvəli olmayan.
65.Vacid: İstədiyini, istədiyi vaxtda tapan.
66.Vahid: Tək. Zatında, sifətlərində, adlarında, əfailində ortağı və bənzəri olmayan.
67.Saməd: Hər şey Ona möhtac, fəqət O heç bir şeyə möhtac deyil.
68.Qadir: İstədiyini, istədiyi kimi yaratmağa müktədir olan.
69.Muqtədir: Qüvvət ve qüdrət sahibləri üzərində dilədiyi kimi təsəvvür eden.
70.Mukaddim: İstədiyini öne gətirən, önə alan.
71.Muahhir: İstədiyini geri qoyan, arxaya buraxan.
72.Evvel: Hər şeydən önce var olan.
73.Ahir: Hər şey həlak olduqdan sonra geri qalan.
74.Zahir: Varlığı saysız dəlillərlə açıq olan.
75.Batın: Ağılların idrak edəməyəcəyi üzrə əzabı gizli olan.
76.Vali: Bu müəzzam kainatı ve bütün hadisələri tek başına idarə edən.
77.Muteali: Ağlın mümkün gördüyü hər şeydən, hər haldan uca olan.
78.Bərr: Qullarına yaxşılıqı və ehsanı, nemətləri bol olan.
79.Təvvab: Tövbələri qəbul edib günahları bağışlayan.
80.Müntəkim: Günahkarlara, ədalətiylə, müştəhək olduqları cəzanı veren.
81.Afüv: Bağişlayan, maqfirət edən.
82.Rauf: Mərhəmət edici, şəfqətli.
83.Malikül Mülk: Mülkün əbedi əzeli sahibi.
84.Zülcəlal-i Vəl-İkram: Həm əzəmət sahibi, həm artıq kərəm sahibi.
85.Muksit: Hökmünde və əfalində ədalətli olan.
86.Cami: İstədiyini istədiyi zaman istədiyi yerdə toplayan.
87.Qani: Çox zəngin, heç bir şeyə möhtacı olmayan.
88.Müğni: Dilədiyinə zənginlik verən müstəqini qılan.
89.Məcid: Qədri və Şanı böyük, kərəm ve müsəmməhası bol.
90.Mani: Bəzi şeylərin meydana gəlməsinə icazə verməyən, əngəlləyən.
91.Nur: Aləmləri nurlandıran, dilədiyini nur edən, nur olan.
92.Hadi: Hidayətə qovuşduran, kulunu xeyirlə müvafiq qılan.
93.Bədi: Örnəksiz, misalsız, əcayib ve heyrət verici aləmlər yaradan.
94.Baki: Varlığının sonu tapılmayan, əbədi olan.
95.Varis: Varlığı davam edən, sərvətlərin həqiqi sahibi.
96.Rəşid: Bütün aləmləri doğru bir nizam və hikmətlə aqibətinə çatdıan.
97.Sabur: Çox səbirli olan, üsyankarlardan təcili intiqam almayan.
98.Dar: Eyləm və zərər verəcək şeyləri yaradan, hüsrana uğradan.
99.Nafi: Xeyir və mənfəət verəcək şeyləri yaradan, faydalandıran.

Muhamməd ibn Saleh əl-Useymin

Bismilləhir-Rahmənir-Rahim

Aləmlərin Rəbbinə həmd və sənalar olsun, Onun qulu və rəsulu Muhəmməd ibn Abdullaha, həmçinin Qiyamətə qədər onun yolu ilə gedənlərə Alahın salavatı və salamı olsun.
Həqiqətən Allah qorxusu (təqva) qulun dünya və axirəti üçün əldə etdiyi ən xeyirli qazancdır. Onunla insan özü ilə Allah Təalanın əzabı arasına bir pərdə çəkmiş olur. Beləki insan Allah Təalanın əmrlərini yerinə yetirməklə və qadağan etdiyi şeylərdən çəkinməklə həqiqi surətdə Allah Təalaya ibadət etmiş olur. Allah qorxusu isə özündə bütün dini cəm edir. Onun üzərində çoxlu dünya və axirət faydaları toplanıb. Allah Təalanın köməkliyi ilə bu faydalardan bizə məlum olanları Qurani Kərimdən çıxarıb qeyd edəciyik.

Faydalar və ayələr

1- Allahdan qorxmaq Quranla doğru yol (hidayət) tapmağın səbəbidir. Allah Təala buyurur: "Bu, qətiyyən şübhə doğurmayan, Allahdan qorxanlara doğru yol göstərən bir Kitabdır." (əl-Bəqərə-2)

2- Allahdan qorxmaq nicat tapmağa səbəbdir. Allah Təala buyurur: "Onlar öz Rəbbindən gələn doğru yoldadırlar. Məhz onlar nicat tapanlardır." (əl-Bəqərə-5). "Allahdan qorxun ki, bəlkə nicat tapasınız." (əl-Bəqərə-189. Ali-İmran-200.) "Ey iman gətirənlər! Allahdan qorxun, Ona yaxınlaşmaq üçün vasitə axtarın və Onun yolunda cihad edin ki, bəlkə nicat tapasınız." (əl-Maidə-35)

3- Allahdan qorxmaq öyüd-nəsihətdən faydalanmağın səbəbidir. Allah Təala buyurur: "Biz bunu onlarla bir dövrdə olanlar və onlardan sonra gələnlər üçün ibrət, müttəqilər (Allahdan qorxanlar) üçün isə öyüd-nəsihət etdik." (əl-Bəqərə-66)

4- Allah qorxusu və imanla Allah Təalanın verəcəyi mükafatı qazanmaq olar. Allah Təala buyurur: "Onlar iman gətirib Allahdan qorxsaydılar, Allahın verdiyi mükafat onlar üçün daha xeyirli olardı." (əl-Bəqərə-103)

5- Həqiqi yaxşılıq Allah qorxusundan irəli gəlir. Allah Təala buyurur: "Lakin yaxşı əməl sahibi Allahdan qorxan şəxsdir." (əl-Bəqərə-189)

6- Allahdan qorxmaqla Allah Təalaya xüsusi yaxınlıq əldə edilir. Allah Təala buyurur: "Allahdan qorxun və bilin ki, Allah müttəqilərlədir." (əl-Bəqərə-194)

7- Allahdan qorxmaq Allah Təalanın şiddətli əzabından qorunmağın yoludur. Allah Təala buyurur: "Allahdan qorxun və bilin ki, Allah şiddətli cəza verəndir." (əl-Bəqərə-196)

8- Allah qorxusu ən xeyirli azuqədir. Allah Təala buyurur: "Sizin etdiyiniz yaxşılıqları Allah bilir. Özünüzlə azuqə götürün! Ən yaxşı azuqə isə Allah qorxusudur. Məndən qorxun, ey ağıl sahibləri." (əl-Bəqərə-197)

9- Allahdan qorxanlar qiyamət günü başqa insanlardan yüksəkdə olacaqlar. Allah Təala buyurur: "Dünya həyatı kafirlər üçün gözəlləşdirildi. Onlar iman gətirənləri məsxərəyə qoyurdular. Halbuki Allahdan qorxanlar qiyamət günü onlardan üstün olacaqlar." (əl-Bəqərə-212)

10- Allah qorxusu elm artırmağın səbəbidir. Allah Təala buyurur: "Allahdan qorxun, Allah da sizi öyrətsin." (əl-Bəqərə-282)

11- Allahdan qorxanların savabı dünya və onu şəhvətlərindən xeyirlidir. Allah Təala buyurur: "Sizə bunlardan daha yaxşısı barədə xəbər verimmi? Allahdan qorxanlar üçün Rəbbi yanında ağacları altından çaylar axan, içində əbədi qalacaqları Cənnət bağları, pak zövcələr və Allahın rizası vardır." (Ali-İmran-15). "Öz Rəbbindən qorxanları ağacları altından çaylar axan Cənnət bağları gözləyir ki, onlar orada əbədi qalacaqlar. Bu, Allahdan bir ziyafətdir. Allahın dərgahında olan nemətlər möminlər üçün daha xeyirlidir." (Ali-İmran-198)

12- Allahdan qorxmaqla Allah Təalanın sevgisi qazanılır. Allah Təala buyurur: "Xeyr! Kim əhdini yerinə yetirsə və Allahdan qorxsa, şübhəsiz ki, Allah müttəqiləri sevər." (Ali-İmran-76)

13- Allahdan qorxmaq düşməndən qorunmağın səbəbidir. Allah Təala buyurur: "Əgər səbir etsəniz və Allahdan qorxsanız, onların qurduğu hiylə sizi ziyana sala bilməz." (Ali-İmran-120)

14- Layiqli şükr Allahdan qorxmaqla yerinə yetirilir. Allah Təala buyurur: "Elə isə Allahdan qorxun ki, bəlkə şükür edəsiniz." (Ali-İmran-123)

15- Allahdan qorxmaq mələklərin insana kömək etməsinə səbəbdir. Allah Təala buyurur: "Əlbəttə, siz səbr etsəniz, Allahdan qorxsanız və onlar bu saat sizin üstünüzə hücuma keçsələr, Rəbbiniz nişanlanmış beş min mələklə sizə yardım edər." (Ali-İmran-125)

16- Allah Təala ondan qorxanlara genişliyi göylər və yer qədər olan cənnət hazırlamışdır. Allah Təala buyurur: "Rəbbiniz tərəfindən bağışlanmağa və müttəqilər üçün hazırlanmış, genişliyi göylər və yer qədər olan Cənnətə tələsin." (Ali-İmran-133)

17- Allahdan qorxmaq böyük bir mükafata nail olmağın səbəbidir. Allah Təala buyurur: "İçərilərindən yaxşı işlər görənlər və Allahdan qorxanlar üçün böyük bir mükafat vardır." (Ali-İmran-172). "Əgər iman gətirib Allahdan qorxsanız, sizə böyük bir mükafat verilər." (Ali-İmran-179)

18- Allahdan qorxmaq elm öyrənməyin və qurani-kərimdəki öyüd-nəsihətlərdən faydalanmağın səbəbidir. Allah Təala buyurur: "Bu insanlar üçün bir açıqlama müttəqilərdən ötrü isə doğru yola göstəriş və nəsihətdir." (Ali-İmran-138). "Onların ardınca Məryəm oğlu İsanı özündən əvvəlki Tövratı təsdiqləyici olaraq göndərdik. Ona içərisində hidayət və nur olan, özündən əvvəlki Tövratı təsdiqləyən, müttəqilər üçün doğru yol göstəricisi və öyüd-nəsihət olan İncili verdik." (əl-Maidə-46)

Cavab: Bu məsələdə elm əhli arasında ixtilaf vardır. Bəzi alimlərin rəyinə görə ilk xəlq olunan şey qələm, bəzi alimlərin rəyinə görə isə ilk xəlq olunan şey ərşdir.

Düzgün rəy budur. Uca Allah ilk olaraq ərşi xəlq etmişdir. Bu rəyin daha səhih olmasına dair bir neçə dəlili zikr edirik. Əbu Hureyrə (Allah ondan razı olsun) rəvayət edir ki, Peyğəmbər (Allahın ona salavat və salamı olsun) buyumuşdur: "Allah məxluqatı yaratdıqdan sonra Ərşin üzərində, Öz yanında yerləşən Kitabında bu (sözləri) yazmışdır: "Mənim rəhmətim qəzəbimi üstələmişdir". (Buxari 3194)

Bu hədisin şərhində Hafiz ibn Həcər ilk məxluqatın ərş olduğunu qeyd etdikdən sonra bu hədisi zikr etmişdir. (... Onun ərşi suyun üzərində idi sonra isə qələmi yaratdı). Digər bir hədisdə "Allah yeri və göyü yaratmamışdan əlli il öncə bütün məxluqatın qədərini yazmışdır və artıq Onun Ərşi suyun üzərində idi". Digər bir hədisdə Abdullah ibn Abbas (Allah ondan razı olsun) buyurmuşdur: "Uca Allah ərşin üzərində olarkən lövhul məhfuzu yaratdıqdan sonra hələ məxluqatı yaratmamış qələmə dedi: Yaz. Qələm "Nəyi yazım deyə soruşdu". Uca Allah "Qiyamətə qədər xəlqim barədə olan elmimi". (Fəthul Bari, 6/346-347)

Digər bir hədisdə peyğəmbərdən hər bir şeyi yaratmazdan öncə Allahın harada olduğunu sorşduqda O, dedi: "İmə" adlanan yerdə idi. Sonra suyun üzərində Ərşini yaratdı".

Kim ki ilk yaradılan şeyin qələm olduğunu deyirsə, bu hədisə isnad etmişdir. Peyğəmbər (Allahın ona salavat və salamı olsun) buyurmuşdur: "Uca Allah ilk dəfə qələmi yaratdıqda ona yaz dedi".

Ancaq bu hədisdə Uca Allahın ilk yaratdığı şeyin qələm olması yox, qələmi ilk dəfə yaratdıqda ona yaz deməsidir.

Həmçinin Şeyxul İslam ibn Teymiyyə bu məsələ barəsində Məcmuəl Fətava (2/275) kitabında danışdıqdan sonra ilk məxluaqtın ərş olduğunu zikr etmişdir.

Ramil Soltanov

20- Axirət, Allahdan qorxanlar üçün dünyadan xeyirlidir. Allah Təala buyurur: "Dünyanın ləzzəti azdır. Müttəqilər üçün isə axirət daha xeyirlidir." (ən-Nisa-77) "Dünya həyatı oyun və əyləncədən başqa bir şey deyildir. Müttəqilər üçün isə axirət yurdu daha xeyirlidir." (əl-Ənam-32)

21- Allahdan qorxmaq bağışlanma və rəhmətin səbəbidir. Allah Təala buyurur: "Əgər özünüzü doğruldub Allahdan qorxsanız, bilin ki, Allah Bağışlayandır, Rəhmlidir." (ən-Nisa-129) "Bu, Bizim nazil etdiyimiz mübarək bir Kitabdır. Ona tabe olun və Allahdan qorxun ki, bəlkə sizə rəhm oluna." (əl-Ənam-155)

22- Allahdan qorxmaq əməllərin qəbul olmasının səbəbidir. Allah Təala buyurur: "Allah ancaq müttəqilərdən qəbul edər." (əl-Maidə-27)

23- Allahdan qorxmaq insanın günahlarının bağışlanmağına və cənnətə daxil olması üçün böyük bir səbəbdir. Allah Təala buyurur: "Əgər Kitab əhli iman gətirib Allahdan qorxsaydı, əlbəttə, Biz, onların təqsirlərindən keçər və onları Nəim bağlarına daxil edərdik." (əl-Maidə-65)

24- Allahdan qorxmaq yeməklərdə olan günahın yazılmamasına səbəbdir. Allah Təala buyurur: "İman gətirib yaxşı işlər görənlərə, Allahdan qorxaraq iman gətirib yaxşı işlər gördükləri, sonra yenə Allahdan qorxaraq iman gətirdikləri, sonra yenə də Allahdan qorxaraq yaxşı işlər gördükləri təqdirdə, haram edilməmişdən əvvəl daddıqları şeylərə görə heç bir günah gəlməz. Allah yaxşı iş görənləri sevir." (əl-Maidə-93)

25- Allahdan qorxmaq iman əlamətidir. Allah Təala buyurur: "Əgər möminsinizsə, Allahdan qorxun." (əl-Maidə-112)

26- Allahdan qorxanlar Allah Təalanın ayələrini lağa qoyub ələ salanların çəkəcəyi əzabdan azaddırlar. Allah Təala buyurur: "Ayələrimizi lağ-lağıya qoyanları gördüyün zaman, onlar başqa söhbətə keçənə qədər onlardan üz çevir. Əgər şeytan bunu sənə unutdursa, xatırladıqdan sonra zalım camaatla birgə oturma. Müttəqilər onların törətdiklərinə görə azca da olsa məsuliyyət daşımırlar. Lakin xatırlatmaq lazımdır ki, bəlkə Allahdan qorxalar." (əl-Ənam-68,69)

[ Sayta qoyulub: 10:46 07.08.2007 ] : [ Oxunub: 433 dəfə ]
Uca Allah buyurur ki:
"İnanların içərisində Allahdan qeyrilərini Allaha şərik qoşub, onları Allahı sevən kimi sevənlər də vardır. Halbuki iman gətirənlərin Allaha məhəbbəti daha qüvvətlidir…" (Bəqərə, 2/165)

İbn Qeyyim deyib ki: "Uca Allah bu barədə belə xəbər verir: Kimsə Uca Allahı sevdiyi kimi bir başqa şeyi sevərsə, o, Allahdan kənarda Allaha tay tutanlardandır. Bu, yaradılış və rübubiyyət baxımından deyil, məhz sevgidə tay tutulmasıdır. Yer üzündə yaşayan heç bir kəs yaratmaqda və rübubiyyətdə Allaha tay qoşmamışdır. Lakin məhəbbətdə şərik qoşmaq belə deyil. Yer üzündəkilərin əksəriyyəti Allahdan kənarda bir sıra varlıqları sevgi və təzim məsələlərində Ona şərik etmişlər.
Uca Allahın: "… onları Allahı sevən kimi sevənlər…" buyruğu Allahı sevdikləri kimi onları da sevərlər deməkdir. Bu isə, bilavasitə Allaha yönəldilməli olan məhəbbətin Allahdan qeyrisinə ünvanlanmasıdır. Belələri öz sevgilərində Allahla bərabər başqalarını da Ona tay etmişlər.
Daha sonra Uca Allah: "… Halbuki iman gətirənlərin Allaha məhəbbəti daha qüvvətlidir…" – deyə buyurur.
Yəni, iman gətirənlərin Allaha olan məhəbbəti, şərik qoşanların şərik qoşduqları varlıqlara – Allahdan başqa sevdikləri və təzim etdikləri tanrıçalarına bəslədikləri sevgidən qat-qat güclüdür".
Şeyxülislam İbn Teymiyyə aşağıdakı sözləri ilə bu təfsiri bəyəndiyini belə bildirir:
Bunların məzəmmət edilmələrinin səbəbi Allaha şərik qoşduqları varlıqları sevgidə Allaha şərik etmələri və möminlərin etdiyi tərzdə, sevgilərini Allaha olduğu kimi verməmələridir. Bax, sevgidə belə şərik qoşma Uca Allahın, onların od içində olarkən nə deyəcəklərinə xəbər verdiyi aşağıdakı buyruğunda da toxunmuşdur. Onlar od içində yanarkən öz tanrıçalarına və şərik qoşduqları varlıqlara, şərik qoşulan varlıqlar da onlarla birlikdə odda hazır edildikləri zaman belə deyəcəklər:
"Allaha and olsun ki, biz haqq yoldan açıq-aydın azmışdıq! Çünki biz sizi siz bütlərialəmlərin Rəbbi ilə bərabər tuturduq" (Şura, 26/97-98)
Məlum olduğu kimi, onlar, yaratmaq və rübubiyyət baxımından, ortaqlarını aləmlərin rəbbinə şərik qoşmurdular. Onlar ancaq sevgi və təzimlə bağlı olduqda o varlıqları Ona şərik etmişdilər (Bax: İbn Qeyyim, Mədaricus-Salikin, III, 13-14)
Qeyd etməliyəm ki, sufilər arasında olan bəzi müsəlanlar Allahı sevdikləri kimi, şeyxlərini də sevir və ona təzim edirlər. Onlar bu vəziyyətləri ilə birinci kərim ayədə (Bəqərə, 2/165 –red.) Allahın məzəmmət etdiyi müşriklərə bənzəyirlər. Onlardan olan müsəlmanlar da, təəssüflər olsun ki, Allaha dua etdikləri kimi, övliya qəbul etdikləri şəxslərə də dua edirlər. Bunlar belə etməklə duada onlarla Allahı bərabərləşdirmiş olurlar. Bu isə, Allahdan qeyrisi üçün icra edilməsinə icazə verilməyən ibadət növlərindəndir. Bu vəziyyətdə son kərim ayə onlara uyğundur. Hədisdə də deyilir ki: "Dua ibadətin lap özüdür" (Tirmizi rəvayət edərək, onu yaxşı və səhih adlandırmışdır) – deyə buyrulur.
Sufilər arasında bəzi (Qərbi Dəməşqdə olan İbn Ərəbi kimi) şəxslər Allahla yaratdıqlarını eyniləşdirirlər. O belə deyir:
"Rəb quldur, qul da Rəbdir.
Hayıf ki, bilmirəm cavabdeh kimdir?"
Uca Allah onların söylədiklərindən daha uca və pakdır.
(Belələrinin Allah sevgisini iddia etmələri cəfəngiyatdan başqa bir şey deyildir.Allah

28- Allahdan qorxmaq qorxu və kədər aradan qalxmasının səbəbidir. Allah Təala buyurur: "Ey Adəm oğulları! Sizə aranızdan elçilər gəlib ayələrimi bəyan edərkən Məndən qorxub öz əməllərini islah edən şəxslərin heç bir qorxusu yoxdur və onlar kədərlənməyəcəklər." (əl-Əraf-35)

29- Allahdan qorxmaq bərəkətlərin səmadan enməsinə və yerdən çıxmasına səbəbdir. Allah Təala buyurur: "Əgər o ölkələrin əhalisi iman gətirib Allahdan qorxsaydı, əlbəttə, Biz onların üstünə göydən və yerdən bərəkət qapılarını açardıq. Lakin onlar peyğəmbərləri yalançı hesab etdilər. Biz də onları qazandıqları günahlara görə əzabla yaxaladıq." (əl-Əraf-96)

30- Həmd olunası gözəl sonluq məhz Allahdan qorxanlarındır. Allah Təala buyurur: "Gözəl aqibət müttəqilərindir" (əl-Əraf- 128). "Səbir et! Şübhəsiz ki, gözəl aqibət müttəqilərindir." (Hud-49)

31- Allahdan qorxmaq şeytan vəsvəsə edən zaman Allahı xatırlamağın və gerçəyi görməyin səbəbidir. Allah Təala buyurur: "Allahdan qorxanlara şeytandan bir vəsvəsə toxunduğu zaman Allahı xatırlayar və dərhal gerçəyi görərlər." (əl-Əraf-201)

32- Allahdan qorxmaq haqla batil arasındakı fərqi görməyin və günahların bağışlanmasının səbəbidir. Allah Təala buyurur: "Ey iman gətirənlər! Əgər Allahdan qorxsanız, O sizə haqla nahaqqı ayırd etmə bacarığı verər, günahlarınızdan keçər və sizi bağışlayar. Allah böyük lütf sahibidir." (əl-Ənfal-29)

33- Allahdan qorxanlar Məscidulharamın xidmətçiləridir. Allah Təala buyurur: "Onlar Məscidulharamın xidmətçiləri olmadıqlarına baxmayaraq möminləri oraya buraxmadıqları halda Allah nə üçün onlara əzab verməsin? Onun xidmətçiləri yalnız müttəqilərdir. Lakin onların çoxu bunu bilmir." (əl-Ənfal-34)

34- Əvvəldən təqva üzərində bina olunmuş namaz üçün başqasından daha layiqlidir. Allah Təala buyurur: "İlk gündən təqva üzərində qurulmuş məscid, əlbəttə, içində namaz qılmağın üçün daha layiqdir." (Tövbə-108)

35- Həqiqətən xeyir binasının əsasını Allah qorxusu üzərində quran kəsindir. Allah Təala buyurur: "Binasını Allah qorxusu və Onun rizası üzərində quran kəs daha yaxşıdır, yoxsa binasını dağılmaqda olan uçurumun lap kənarında quran və onunla birlikdə Cəhənnəm oduna yuvarlanan kəs? Allah zalım qövmü doğru yola yönəltməz." (Tövbə-109)

Nizami Gəncəvi

Ibn el- Qeyyum el- Jevziyye.